معامله‌گری در بازارهای مالی فقط تحلیل چارت و پیروی از استراتژی نیست بلکه به تمرینات روانی جدید هم بستگی دارد. ما در این مقاله ترس‌های اصلی تریدرها و نحوه غلبه بر آنها را بررسی می‌کنیم و درباره این صحبت می‌کنیم که چگونه می‌توانید بفهمید آماده تریدر شدن هستید و توصیه‌های اساتید و اینفلوئنسرهای جهان مالی را با شما در میان می‌گذاریم.
تریدرها از چه چیزی بیش از همه می‌ترسند؟ روان‌شناسان چهار ترس اصلی را ذکر می‌کنند. شاید وسیع‌ترین نوع ترس، «ترس از ضرر کردن» باشد. در مقام دوم هم «ترس از فرصت‌های ازدست‌رفته» قرار می‌گیرد یعنی وحشت ازدست‌دادن یک معامله احتمالا سودآور. ترس سوم هم ترس از اشتباه‌کردن است یعنی ترس از اشتباه فهمیدن یا تفسیر نادرست اطلاعات یا گرفتن تصمیم غلط. در نهایت هم ترس از قضاوت‌ها یا برداشت‌های نادرست سایر تریدرها و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. ما این ترس را اصطلاحاً ترس از انتقاد می‌نامیم.
چگونه می‌توان بر این ترس‌ها و فوبیاها غلبه کرد؟ قطعا آموزش و تمرین حرفه‌ای، نقش محوری را در رفع این مشکل بازی می‌کنند: هر قدر موضوعی را بهتر بفهمید، کمتر از آن می‌ترسید. مثلا وارن بافت توصیه می‌کند که فقط روی چیزی که آن را می‌فهمید و باعث هراس شما نمی‌شود، سرمایه گذاری کنید. این توصیه قطعا ارزشمند است چون بافت یکی از سرمایه‌گذاران برتر و مشهورترین سرمایه‌گذار جهان است و ارزش دارایی‌های او طبق اعلام نشریه «فوربس» به 100 میلیارد دلار می‌رسد. «تیموتی سایکز» یکی از جوانترین تریدرهای موفق آمریکا که توانسته از 12000 دلار سرمایه به 2 میلیون دلار برسد بر اهمیت آموزش و تلاش برای پیشرفت تاکید می‌کند. جورج سوروس ، تریدر و سرمایه‌گذار مشهور جهانی توصیه می‌کند که آماده شرایط غیر منتظره باشید و با شرایط در حال تغییر سازگار شوید. این میلیاردر درباره رفع ترس از اشتباه و انتقاد می‌گوید: « هر چقدر هم سخت تلاش کنید، بازارهای مالی همیشه پر از شگفتی هستند. [...]. دیگران از این که اشتباهشان را کشف کنند خجالت می‌کشند اما من وقتی اشتباهم را می‌فهمم، احساس غرور می‌کنم». جا دارد به نقل قول دیگری از «سوروس» اشاره کنیم: «مهم نیست حق با شما است یا نیست بلکه مهم این است که وقتی حق با شما است، چقدر سود می‌کنید و وقتی اشتباه می‌کنید، چقدر ضرر می‌کنید ».
البته وقتی درباره نحوه کاهش استرس و افزایش احتمال موفقیت صحبت می‌کنیم، تقریبا همه اساتید بازارهای مالی، پیروی دقیق از یک استراتژی که از قبل امتحان و تست شده است را همراه با کم کردن تصمیمات احساسی و توجه ویژه به مدیریت پول توصیه می‌کنند.
آیا راهی وجود دارد که بفهمیم یک فرد از نظر روانی چقدر برای تریدر شدن آماده است. قطعا راه‌هایی وجود دارد. بیایید برخی از این روش‌ها را بررسی کنیم و پس از آن این نکته را عمیق‌تر بررسی کنیم که این روش‌ها چیستند و چگونه کار می‌کنند. برای ارزیابی آمادگی روانی برای ترید از روش‌های زیر استفاده می‌کنیم:
- مصاحبه‌ها و پیمایش‌ها: مصاحبه‌ها و مشاوره‌های شخصی با تریدرهای حرفه‌ای یا روان‌شناسانی که متخصص امور مالی هستند و همین‌طور پر کردن پرسش‌نامه درباره نگرشتان درباره پول، ریسک و تصمیم‌گیری می‌تواند برای ارزیابی آمادگی روانی تریدر شدن مفید باشد. حرفه‌ای‌ها می‌توانند قدرت‌ها و ضعف‌های تیپ و پروفایل روان‌شناسی شما را مشخص کنند.
- تست ریسک گریزی: انجام تست‌های روان‌سنجی هم می‌تواند به تعیین گرایش شما به ریسک کمک کند. این تست‌ها، واکنش شما به ضررها و سودهای بالقوه را می‌سنجند تا بفهمند که وقتی تصمیمات مالی می‌گیرید چقدر راحت هستید.
- حساب دمو: تمرین در حساب دمو به شما اجازه می‌دهد تا توانایی‌تان برای مدیریت احساساتتان و گرفتن تصمیمات عقلانی درباره هر نوع ریسک مالی واقعی را اندازه بگیرید.
- دفتریادداشت تریدر: یک دفتریادداشت داشته باشید تا احساسات و واکنش‌هایتان به سناریوهای معاملاتی متنوع را در آن یادداشت کنید این دفترچه می‌تواند به تحلیل حالت روانی‌تان کمک کند. به‌مرورزمان می‌توانید الگوهای تکرارشونده و تعدیل‌های لازم را شناسایی کنید.
- تست‌های استرس: در برخی موارد نیز تست‌های استرس تخصصی انجام می‌شوند که شرایط بسیار اغراق شده و افراطی بازار را شبیه‌سازی می‌کنند. این تست‌ها کمک می‌کنند تا بفهمید در وضعیت‌های پراسترس چه واکنشی نشان می‌دهید.
همان‌طور که قبلا گفتیم، تست ریسک گریزی با هدف سنجش گرایش شما به ریسک به‌ویژه در حوزه تصمیمات مالی گرفته می‌شود. این ابزار ارزشمند در مراحل اولیه حرفه تریدری بسیار مفید است. در اینجا مراحل مختلف این تست را بررسی می‌کنیم:
- آمادگی برای تست: قبل از این که تست شروع شود معمولاً آموزش‌هایی به شما داده می‌شود و به‌صورت شفاف به شما می‌گویند که چه انتظاری از شما دارند. گاهی اوقات یک مصاحبه مقدماتی انجام می‌شود تا اطلاعات پایه درباره تجربه مالی شما و شناخت شما از ریسک به دست بیاید.
- سؤال‌ها و سناریوها: این تست شامل یک سری سؤال یا سناریوی فرضی می‌شود که وضعیت‌های مالی متفاوتی را تشریح می‌کنند و پاسخ‌های چندگزینه‌ای را به شما ارائه می‌کنند. اینجا چند نمونه از این سؤالات را می‌بینید: رابطه شما با پول چگونه است؟ اگر پول زیادی در لاتاری ببرید چه‌کار می‌کنید؟ دوست دارید روی چقدر از پس‌اندازتان ریسک کنید؟ آیا با شهود و الهام تصمیم می‌گیرید یا تحلیل وضعیت یا مشورت‌گرفتن از دیگران؟
- ارزیابی واکنش: واکنش شما به هر سؤال یا سناریو تحلیل می‌شود تا گرایش شما به ریسک تعیین شود. پاسخ‌ها اغلب روی یک مقیاس رتبه‌بندی برده می‌شوند و نتیجه نهایی جمع‌بندی می‌شود تا نمره جامع ریسک گریزی به دست بیاید.
- تحلیل نتایج و بازخورد: بعد از پایان تست، متخصصان نتیجه را تحلیل می‌کنند. آنها پاسخ‌هایتان را تفسیر می‌کنند و توصیه‌هایی درباره مدیریت ریسک و گام‌های بیشتر پیشرفت به‌عنوان تریدر به شما ارائه می‌کنند.
- تست مجدد: در برخی موارد توصیه می‌شود که این تست را به‌صورت دوره‌ای و تکراری انجام دهید به‌ویژه اگر تغییرات مهمی در زندگی یا وضعیت مالی‌تان اتفاق افتاده باشند.
تست ریسک گریزی ممکن است در قالب‌ها یا محل‌های متفاوتی بر اساس نیازها و منابع شما انجام شود. تست‌های روان‌سنجی رایگان و پولی متعددی وجود دارند که به شکل خاص برای اندازه‌گیری گرایش به ریسک طراحی شده‌اند و می‌توانید آنها را در اینترنت پیدا کنید. مشاوران مالی، روان‌شناسان و مربیان زیادی هستند که تست ریسک گریزی را به‌عنوان بخشی از برنامه‌ریزی مالی جامع توصیه می‌کنند. اگر بخواهید رویکرد شخصی‌تری را امتحان کنید و مشاوره‌های تخصصی‌تری بگیرید که توصیه‌های حرفه‌ای‌تری به شما ارائه می‌کنند، انجام این تست از قبل می‌تواند به شما کمک کند.
برخی دانشگاه‌ها و سازمان‌های علمی هستند که در زمینه روان‌شناسی مالی پژوهش می‌کنند و اغلب تست ریسک گریزی را به‌عنوان بخشی از پروژه‌های تحقیقاتی خودشان انجام می‌دهند. برخی مواقع تست‌ها به‌صورت بخشی از سمینارها یا وبینارهای آموزشی تخصصی در دسترس قرار می‌گیرند. نکته کلیدی این است که مطمئن شوید هر روش یا پلتفرمی که برای تست انتخاب می‌کنید، شهرت خوبی دارد و از رویکرد علمی برای اندازه‌گیری ریسک گریزی استفاده می‌کند.
بروکر NordFX ، امکان ترید در حساب دمو را به شما ارائه می‌کند این حساب دمو برای آموختن مهارت‌های پایه طراحی شده است و در پلتفرم معاملاتی واقعی اما با پول مجازی انجام می‌شود. این کار به کاربران اجازه می‌دهد تا با واسط و کارکردهای این پلتفرم آشنا شوند و بدون پذیرش ریسک خاصی، معامله کنند و استراتژی‌ها و اندیکاتورهای مختلف را امتحان کنند.
معامله با پول مجازی به اندازه معامله با پول واقعی باعث استرس نمی‌شود. البته تمرین طولانی در حساب دمو شاید باعث انتظارات اشتباه و عدم توجه به ریسک‌های موجود شود. پس لازم است بدانید که موفقیت در حساب دمو تضمین‌کننده موفقیت در بازار واقعی نیست.
دفتریادداشت تریدر یکی از ابزارهایی است که به او کمک می‌کند تا فعالیت‌های معاملاتی خودش را سازمان‌دهی و تحلیل کند. این دفتر می‌تواند الکترونیکی مثلا یک فایل اکسل یا در «گوگل شیتز» باشد یا دفتر کاغذی باشد. معمولاً اطلاعاتی که در دفتریادداشت می‌نویسیم عبارت‌اند از تاریخ، زمان و قیمت پوزیشن‌های باز شده و بسته شده، حجم آنها، جهت معامله، دارایی یا جفت‌ارزی که معامله می‌شود، سطح توقف ضرر (استاپ‌لاس) و برداشت سود و سرانجام سود یا ضرری که از معامله به دست آمده است.
مهم است که دلایل ورود به معامله مثلا تحلیل بازار یا تحلیل اخبار، سیگنال‌های اندیکاتور و غیره را همراه با دلیل خروج از معامله بنویسید.با استفاده از اسکرین‌شات و چارت‌ها می‌توانید وضعیت بازار را در زمان باز کردن و بستن پوزیسیون نشان دهید زیرا این اطلاعات باارزش هستند. ضمنا توضیح‌دادن حالت احساسی خودتان در شرایط قبل، در حین و بعد از معامله هم مفید است. یادداشت‌های اضافه هم می‌توانند اشتباهات انجام شده و درس‌هایی مفیدی که گرفته‌اید را بیان کنند.
این دفتریادداشت علاوه بر این که شناخت شما درباره کارایی معاملاتی‌تان را افزایش می‌دهد بلکه مهارت‌های مدیریت ریسکتان و واکنشتان به وضعیت‌های گوناگون بازار را نشان می‌دهد. معمولاً نوشتن در این دفتریادداشت که بهتر است بلافاصله بعد از هر معامله انجام شود به شما در تکرارنکردن اشتباهات گذشته کمک می‌کند. البته مقدار اطلاعات درج شده بستگی به سبک ترید شما دارد. درحالی‌که ثبت همه معاملات در تریدهای بلندمدت و کوتاه‌مدت کار سختی نیست اما وقتی نوسان‌گیری روزانه می‌کنید این کار دشوار می‌شود و در معاملات اسکالپینگ و پیپ این کار تقریبا غیرممکن می‌شود.
تست‌های استرس، مدل‌ها یا سناریوهای تخصصی هستند که برای ارزیابی واکنش تریدر به شرایط اغراق شده بازار که وضعیت‌های واقعی را شبیه‌سازی می‌کنند، طراحی شده‌اند. این تست‌ها، توانایی تریدر برای مدیریت موثر ریسک و تصمیم‌گیری در شرایط فشار شدید بیرونی را اندازه می‌گیرند.
سناریوهای شدید بازار در این تست‌ها شبیه‌سازی می‌شوند: نوسانات غیرمنتظره و شدید قیمت، تغییر نوسان و سایر وضعیت‌های پیچیده. در این شبیه‌سازی، تریدر تصمیماتی درباره خرید، فروش، سفارش‌گذاری و غیره می‌گیرد. بعد از انجام این تست، تحلیلی روی تصمیماتی که گرفته‌اید، انضباط شخصی که داشته‌اید، تاب‌آوری‌تان به ریسک و کارایی مدیریت ریسک شما انجام می‌شود. این تمرین توانایی شما برای اقدام مناسب تحت شرایط شدید و پرفشار را افزایش می‌دهد و می‌توانید آسیب‌پذیری‌هایتان را در روش معاملاتی بشناسید و تنظیم‌های ضروری را اجرا کنید.
در همه روش‌هایی که تا اینجا گفتیم، چه ریسک خطایی وجود دارد و نتایج آنها چقدر قابل‌اعتماد هستند؟ آیا یک تریدر مبتدی که همه تست‌ها را با موفقیت پشت سر گذاشته است واقعاً برای ترید با پول واقعی آماده است؟
مهم‌ترین نکته این است که پرسش‌نامه‌ها و تست‌های روان‌شناسی به خودآگاهی و صداقت شما در پاسخ‌هایتان تکیه می‌کنند. شاید آنها همیشه وضعیت ذهنی فرد را دقیقاً منعکس نکنند. هیچ مبتدی ای نمی‌تواند تجربه‌ای را که فقط با تمرین و زمان به دست می‌آید، یک‌شبه به دست بیاورد. نتایج موفقیت‌آمیز در این تست‌ها شاید باعث اعتمادبه‌نفس بیش از حد او شوند و این وضعیت شاید باعث گرفتن تصمیمات تکانشی و ریسکی شود که ممکن است باعث ضررهای مالی زیادی شوند.
بسیار ضروری است که بدانیم بازارهای مالی تحت‌تأثیر عوامل مختلفی از جمله انتشار آمارهای اقتصاد کلان، رویدادهای عمومی، سوانح طبیعی و حتی روان‌شناسی جمعی قرار می‌گیرند. نمی‌توان همه این عوامل را در تست‌ها و شبیه‌سازی‌ها وارد کرد.بنابراین اگرچه روش‌هایی که اینجا گفتیم برای سنجش خودآگاهی و بهبود مهارت‌ها مفید هستند اما نمی‌توانند جایگزین تجربه واقعی شوند و باید آنها را صرفاً یکی از عوامل آماده‌سازی برای ترید محسوب کرد.
