یکی از اصول بنیادی معامله در بازارهای مالی مختلف مثل فارکس، سهام، کامودیتی و بازار ارز دیجیتال، شناخت «روند» است. استراتژی‌های معاملاتی متنوعی وجود دارند که به شناخت و حرکت با «روند» نیاز دارند. البته روند فقط یک خط صاف نیست که بتوان آن را به‌راحتی دنبال کرد. روند یک منحنی پرپیچ‌وتاب و پر از چرخش‌های غیرمنتظره، حرکات ناگهانی، زوایای تند و باز، صعودها و نزول‌ها است. هر تریدری در هر لحظه با یک سؤال مواجه می‌شود: آیا این پولبک موقتی (یا اصلاح) است که بعد از آن قیمت دوباره به مسیر اصلی برمی‌گردد و حرکتش را به سمت هدف تعیین شده ادامه می‌دهد؟ یا یک بن‌بست است که قیمت بعد از رسیدن به آن برمی‌گردد و نسبت به جایی که مسیرش را شروع کرده، تغییر جهت می‌دهد؟ پاسخ نادرست به این سؤال یعنی ریسک ازدست‌دادن سرمایه‌تان درحالی‌که پاسخ صحیح می‌تواند سود چشمگیری برایتان خلق کند.
در فارکس و سایر بازارهای مالی، «روند» به حرکت پایدار و طولانی‌مدت قیمت دارایی در یک جهت خاص در یک دوره معین در یک دامنه معاملاتی معین که بین خطوط حمایت و مقاومت قرار گرفته است، گفته می‌شود. تحلیل روند برای تریدرها و سرمایه‌گذاران یک ابزار کلیدی است چون شناخت روند فعلی به اتخاذ تصمیمات معاملاتی آگاهانه کمک می‌کند. سه نوع روند وجود دارند: ۱) گاوی (صعودی): که ویژگی آن صعود دائمی قیمت است و خوش‌بینی و باور به تقویت بیشتر بازار را نشان می‌دهد. ۲) خرسی (نزولی) که وقتی اتفاق می‌افتد که قیمت‌ها دائماً کاهش پیدا می‌کنند و بدبینی و باور به ضعیف‌تر شدن بازار را نشان می‌دهد. ۳) ساید: که جهت واضحی در حرکت قیمت را نشان نمی‌دهد و بازار در یک محدوده نسبتاً تنگ نوسان می‌کند.
بریک‌اوت به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت ابزار مالی از یک سطح خاص حمایت یا مقاومت عبور می‌کند و تغییر احتمالی روند فعلی را نشان می‌دهد. به زبان ساده، بریک‌اوت وقتی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی، دامنه معاملاتی یا روند را «می‌شکند» و ایجاد تغییراتی در احساسات فعالان بازار را نشان می‌دهد.
دو سناریوی احتمالی برای حرکت قیمت وجود دارند. در سناریوی اول، بریک‌اوت مدنظر ما، یک شکست اصیل است. در این صورت قیمت بعد از عبور از مرزهای روند، دیگر به مقدارهای قبلی برنمی‌گردد بلکه در جهت عکس حرکت می‌کند. دوم این که بریک‌اوت مدنظر یک بریک‌اوت کاذب است. این وضعیت شبیه بریک‌اوت واقعی است و عبور از حمایت و مقاومت را در چارت می‌بینیم. البته مومنتوم به اندازه کافی قوی نیست و قبل از ادامه جهت ، روند قیمت به مقدارهای قبلی برمی‌گردد. بریک‌اوت‌های کاذب معمولا به دلیل رفتار گله‌ای و توده‌ای اتفاق می‌افتند. این رفتار بین تریدرهای تازه‌کاری که عقیده دارند در امن‌ترین لحظه اقدام به بازکردن پوزیشن می‌کنند، رایج است. اما در حقیقت آنها اشتباه می‌کنند. به همین دلیل آنها وارد تله‌های گاوی یا خرسی می‌شوند که بازیگران بزرگ‌تر و باتجربه‌تر عمدا برای آنها کار گذاشته‌اند.
تله دیگری که شبیه بریک‌اوت کاذب است و تریدرها باید از آن دوری کنند اصلاح (یا پولبک) قیمت‌ها است. این پدیده در بازار فارکس به تغییر موقتی قیمت یک دارایی در جهت عکس روند فعلی گفته می‌شود. واژه کلیدی در اینجا «موقتی» است. بنابراین تریدر ازیک‌طرف می‌تواند با بازکردن معامله در جهت روند در حین اصلاح، سودش را بیشتر کند. از طرف دیگر اگر اشتباه کند و معامله‌ای را خلاف روند باز کند ضرر خواهد کرد.
چرا اصلاح یا پولبک اتفاق می‌افتد؟ بازار به چند دلیل ممکن است وارد اصلاح شود. اولین دلیل تریدرهایی هستند که بعد از تغییر قابل‌توجه قیمت در یک جهت، اقدام به برداشت سود یا ذخیره سود می‌کنند. دومین دلیل هم عواملی مثل اخبار یا حوادث اقتصادی هستند که می‌توانند احساسات بازار را تغییر دهند و تغییر قیمت موقتی را ایجاد کنند.
همان‌طور که قبلا گفتیم، شناخت اصلاح‌ها و پولبک‌ها در بازار فارکس، یکی از عوامل کلیدی برای موفقیت است. تریدرها باید فرق تغییر موقت روند و تغییر بلندمدت را بفهمند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند و از دنیای دینامیک بازارهای ارز و سایر بازارها سود به دست آورند.
برای این که بفهمیم آیا حرکت بازار فقط یک اصلاح است یا شروع یک تغییر روند بلندمدت است، چند راه وجود دارد:
- سطوح حمایت و مقاومت نقش مهمی را در تعیین شرایط فعلی بازار بازی می‌کنند. اگر قیمت بعد از انحراف از خط روند، در سر راه خودش با یک سطح حمایت/مقاومت روبرو شود و بعد از ریباند، دوباره به خط روند برگردد، آن تغییر یک اصلاح است. برعکس، شکسته‌شدن سطح حمایت یا مقاومت، تغییر روند احتمالی را نشان می‌دهد. البته این موضوع خیلی به قدرت آن سطح بستگی دارد.
- تحلیل حجم معاملات هم می‌تواند برای این کار مفید باشد. حرکت در راستای روند یا تغییر واقعی روند اغلب با افزایش حجم همراه است که قدرت یک حرکت را تایید می‌کند. برعکس، اصلاح قیمت با حجم پایینی همراه است که نشان می‌دهد حمایت بازار از آن کافی نیست.
- شما برای تایید تغییر روند می‌توانید از اندیکاتورهای تکنیکال مثل MACD (همگرایی واگرایی میانگین متحرک)، «شاخص قدرت نسبی» (RSI)، اسیلاتور استوکاستیک، یا ADX (شاخص جهت‌دار میانگین) استفاده کنید. آنها کمک می‌کنند تا لحظاتی که بازار در حالت بیش‌خرید یا بیش‌فروش است را پیدا کنید چون این نقاط مثل ماشه برای اصلاح یا تغییر روند احتمالی عمل می‌کنند.
- مهم است که اخبار و عوامل بنیادی که می‌توانند بر بازار تاثیر بگذارند را هم در نظر بگیرید. اتفاقات مهمی که حرکت قیمت را تایید می‌کنند، می‌توانند عامل کلیدی برای شناسایی تفاوت بین تغییر روند واقعی با اصلاح موقتی باشند.
- بررسی حرکت قیمت در تایم فریم‌های مختلف هم می‌تواند درک جامعی از قدرت حرکت به ما بدهد. تغییر روند واقعی در تایم‌های فریم‌های متفاوت ازجمله تایم فریم‌های بزرگ‌تر قابل‌مشاهده است.
یک تریدر از کجا می‌تواند حجم معاملاتی واقعی را پیدا کند؟ در بخش زیر چند راه برای انجام این کار را نشان می‌دهیم. نباید فراموش کنید که این حجم‌ها بر اساس زمان روز (فعالیت یک بازار خاص)، روزهای تقویم (تعطیلات، پایان ماه، فصل یا سال مالی) و نقدشوندگی بازار تغییر می‌کنند. حجم‌های معاملاتی را می‌توان به این روش‌ها پیدا کرد:
- اطلاعات صرافی‌ها: برخی صرافی‌ها داده‌های معاملاتی لحظه‌به‌لحظه که شامل حجم معاملات می‌شود را ارائه می‌کنند. این اطلاعات از طریق وب‌سایت صرافی یا خدمات تخصصی آن قابل‌دسترس هستند.
- اندیکاتورهای تکنیکال: مثلا می‌توان «حجم در تعادل» (OBV) یا «قیمت میانگین وزندار برحسب حجم» (VWAP) را برای رهگیری لحظه به لحظۀ حجم معاملات استفاده کرد.
- پلتفرم‌های تحلیلی و خبری هم وجود دارند که حجم معاملات را ارائه می‌کنند. تریدرها می‌توانند مشترک این خدمات شوند تا اطلاعات به روزی را دریافت کنند.
- منابع اطلاعات و اخبار مالی خاصی هم هستند که داده‌های حجم معاملاتی بازار را ارائه می‌کنند. برخی از آنها برای متخصصان طراحی شده‌اند درحالی‌که برخی دیگر برای تریدرهای کوچک هم در دسترس هستند. از نمونه‌های برجسته آنها می‌توان به Bloomberg Terminal، Reuters Eikon، CME Group، NASDAQ (ابزارهای سرعت بازار و نیروی بازار)، TradingView، Investing.com، MetaStock و Quandl اشاره کرد.
- پلتفرم معاملاتی متاتریدر 4 (MT4) که بروکر NordFX ارائه می‌کند هم اطلاعاتی درباره حجم معاملات به شما می‌دهد. شما در این پلتفرم به‌سادگی می‌توانید اطلاعات حجم را روی چارت‌ها پیدا کنید. روش پیداکردن حجم به این صورت است: ۱) چارت دارایی مدنظر را باز کنید؛ ۲) برگۀ «واردکردن» (Insert) را در منوی بالایی متاتریدر ۴ باز کنید و بعد به بخش «اندیکاتورها» (Indicators) بروید؛ ۳) در بخش «حجم‌ها» (Volumes) باید گزینه «Volumes» را انتخاب کنید. بعد از اینکه اندیکاتور حجم اضافه شد، حجم به‌صورت یک نمودار میله‌ای در زیر چارت قیمت نمایش داده می‌شود. ضمناً می‌توانید پارامترهای اندیکاتور حجم را به‌صورت سفارشی دربیاورید مثلا رنگ و سبک نمایش آن را طبق سلیقه خودتان تغییر بدهید.
***
در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که بازارهای مالی با ریسک ازدست‌رفتن سرمایه همراه هستند. برای این که احتمال خطا را کمتر کنید لازم است که از ترکیبی از روش‌ها استفاده کنید و نظارت دائمی و تحلیل دقیقی از وضعیت داشته باشید. این کار شانس عبور از تله‌ها و گرفتن تصمیم درست و پرسود را افزایش می‌دهد.
